||
ᠨᠢᠭᠡ ᠬᠡᠷᠢᠶᠡ ᠣᠮᠳᠠᠭᠠᠰᠣᠭᠠᠳ ᠤᠰᠤ ᠡᠷᠢᠵᠦ ᠶᠠᠪᠣᠳᠠᠯᠠ ᠯᠣᠩᠬᠣ ᠲᠠᠢ ᠤᠰᠤ ᠲᠠᠭᠠᠷᠠᠪᠠ ᠭᠡᠨᠡ᠃ ᠭᠡᠲᠡᠯᠡ ᠲᠡᠷᠡ ᠯᠣᠩᠬᠣᠨ ᠦ ᠠᠮᠠᠰᠠᠷ ᠨᠢ ᠪᠠᠭᠠ ᠮᠦᠷᠲᠡᠭᠡᠨ ᠬᠦᠵᠦᠭᠦᠦ ᠨᠢ ᠣᠷᠲᠣ ᠲᠣᠯᠠ ᠬᠡᠷᠢᠶᠡ ᠤᠰᠤ ᠵᠢ ᠨᠢ ᠣᠣᠭᠣᠵᠣ ᠴᠢᠳᠠᠭᠰᠠᠨ ᠦᠭᠡᠢ᠃
ᠡᠨᠡ ᠯᠣᠩᠬᠣᠨ ᠦ ᠤᠰᠤ ᠵᠢ ᠶᠠᠭᠠᠬᠢᠵᠣ ᠣᠣᠭᠣᠳᠠᠭ ᠪᠢᠯᠡ? ᠬᠡᠷᠢᠶᠡ ᠪᠣᠳᠣᠨ ᠪᠣᠳᠣᠭᠰᠠᠭᠠᠷ ᠠᠷᠭᠠ ᠣᠯᠪᠠ᠃ ᠬᠠᠢᠷ ᠴᠢᠯᠠᠭᠣ ᠵᠢ ᠨᠢᠭᠡ ᠨᠢᠭᠡ ᠪᠡᠷ ᠵᠠᠭᠣᠵᠣ ᠠᠪᠴᠢᠷᠠᠭᠠᠳ ᠯᠣᠩᠬᠣᠨ ᠳᠤ ᠬᠢᠪᠡ᠃ ᠯᠣᠩᠬᠣᠨ ᠦ ᠤᠰᠤ ᠣᠯᠠᠮ ᠣᠯᠠᠮ ᠵᠢᠡᠷ ᠳᠡᠭᠡᠭᠰᠢᠯᠡᠭᠰᠡᠭᠡᠷ ᠣᠳᠠᠯ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠢᠯᠬᠠᠵᠤ ᠭᠠᠷᠣᠮᠠᠷ ᠪᠣᠯᠪᠠ᠃
mərgə̌n xərə:
nəg xərə: ʊnsa:d ʊs ərʤ jabdǎl lɔŋxtæ: ʊs ta:rǎb gənə: gətə̌l tər lɔŋxni: amsǎr n bag morto:n xuʤu: n ʊrt tʊl xərə: ʊsi: n ʊ:ʤ ʧɪdsǎngui
ɘn lɔŋxni: ʊs n ja:ʤ ʊ:dǎg bile:? xərə: bɔdɔ̌n bɔdsɔ:r arǎg ɔlɔ̌b xæ:r ʧʊlʊ:gi: nəg nəgə:r ʤʊ:ʤ abʧra:d lɔŋxɔ̌nd xi:b lɔŋxni: ʊs ʊlǎm ʊlǎma:r dɘ:ʃlsə:r ʊdǎlgui bɪlxǎʤ garma:r bɔlɔ̌b
iŋgə:d tər xərə: ʊsi: xantǎl ʊ:sǎn gənə:
Мэргэн хэрээ
Нэг хэрээ ундаасаад ус эрж явтал лонхтой ус таарав гэнэ ээ. Гэтэл тэр лонхны амсар бага мөртөө хүзүү нь урт тул хэрээ усыг нь ууж чадсангүй.
Энэ лонхны усыг яаж уудаг билээ? Хэрээ бодон бодсоор арга олов. Хайр чулууг нэг нэгээр зууж авчраад лонхонд хийв. Лонхны ус улам улмаар дээшилсээр удалгүй бялхаж гармаар болов.
Ингээд тэр хэрээ усыг хантал уусан гэнэ ээ.
| ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ (mergen) |
mərgə̌n мэргэн 【learned, wise】 【智慧, 智力, 理性】 |
| ᠬᠡᠷᠢᠶᠡ (xeriy-e) |
xərə: хэрээ 【crow】 【聪明的】 |
| ᠤᠮᠳᠠᠭᠠᠰᠬᠤ (umdaɣasxu) |
ʊnda:sǎx ундаасах 【to be thirsty】 【渴, 干渴】 |
| ᠡᠷᠢᠬᠦ (erixü) |
əрə̌x эрэх 【to search, look for】 【寻, 找】 |
| ᠯᠣᠩᠬᠣ (longxo) |
lɔŋx лонх 【bottle】 【瓶子】 |
| ᠲᠠᠭᠠᠷᠠᠬᠤ (taɣaraxu) |
ta:rǎx таарах 【to encounter】 【遇到, 碰到】 |
| ᠠᠮᠠᠰᠠᠷ (amasar) |
amsǎr амсар 【opening, orifice, spout】 【口, 扣边】 |
| ᠪᠠᠭᠠ (baɣ-a) |
bag бага 【small】 【小】 |
| ᠮᠥᠷᠲᠡᠭᠡᠨ (mǒrtegen) |
morto:n мөртөө (注)(Note) 【not only】【反而】【氏族】 |
| ᠬᠦᠵᠦᠭᠦᠦ (xüǰügüü) |
xuʤu: хүзүү 【neck】 【颈】 【くび】 |
| ᠤᠷᠲᠤ (urtu) |
ʊrt урт 【long】【长的】 【長い】 |
| ᠲᠤᠯᠠ (tula) |
tʊl тул 【for, for the sake of, in consequence of】 【由于, 为了】 (注)(Note) |
| ᠤᠤᠭᠤᠬᠤ (uuɣuxu) |
ʊ:x уух 【to drink】 【喝】 |
| ᠶᠠᠭᠠᠬᠢᠬᠤ (yaɣaxixu) |
ja:x яах 【to do how, to do what】 【做什么, 干什么】 |
| ᠪᠢᠯᠡ (bile) |
bile: ~ bil билээ 【question desiring confirmation】 【是, 来着】 |
| ᠪᠣᠳᠣᠬᠤ (bodoxu) |
bɔdɔ̌x бодох 【to think】 【想, 思量, 思考】 |
| ᠠᠷᠭᠠ (arɣ-a) |
arǎg арга 【way, method】 【法, 方法, 办法】 |
| ᠣᠯᠬᠤ (olxu) |
ɔlɔ̌x олох 【to find】 【找到】 |
| ᠬᠠᠢᠷ (xair) |
xæ:r хайр 【gravel, pebbles】 【石砾, 砾】 |
| ᠴᠢᠯᠠᠭᠣ (čilaɣu) |
ʧʊlʊ: чулуу 【stone, rock】 【石,石头, 石块】 |
| ᠵᠠᠭᠤᠬᠤ (ǰaɣuxu) |
ʤʊ:x зуух 【to grip with the teeth, hold in the beak】 【叼, 衔, 叮】 |
| ᠠᠪᠴᠢᠷᠠᠬᠤ (abčiraxu) |
abʧrǎx авчрах 【to bring, take, bring home】 【拿来, 带来】 |
| ᠬᠢᠬᠦ (xixü) |
xi:x хийх 【to put or place into】 【放入, 放进】 |
| ᠤᠯᠠᠮ (ulam) |
ʊlǎm улам 【further, still more】 【更, 越】 |
| ᠤᠯᠠᠮ ᠤᠯᠠᠮ ᠵᠢᠡᠷ (ulam ulam iyer) |
ʊlǎm ʊlǎma:r улам уламаар 【more and more】 【越来越, 逐渐】 |
| ᠳᠡᠭᠡᠭᠰᠢᠯᠡᠬᠦ (degegsilexü) |
də:ʃlə̌x дээшлэх 【to go up, rise】 【升, 涨, 上升】 |
| ᠤᠳᠠᠯ ᠦᠭᠡᠢ (udal ügei) |
ʊdǎlgui удалгүй 【before long】 【不久, 少顷, 不一会儿】 |
| ᠪᠢᠯᠬᠠᠬᠤ (bilxaxu) |
bɪlxǎx бялхах 【to overflow, spill over the brim】 【漾, 溢, 满溢, 溢出】 |
| ᠭᠠᠷᠬᠤ (ɣarxu) |
garǎx гарах 【to come out】 【出, 出去, 出来】 |
| ᠬᠠᠩᠬᠤ (xangxu) |
xanǎx ханах (注)(Note) 【to have enough, to be satisfied】 【足, 满足, 满意】 |
| ᠮᠥᠷᠲᠡᠭᠡᠨ | In Mongolia, the more normal form is ᠮᠥᠷᠲᠡᠯᠠ (mortele) (мөртлөө). (回去) (Back) |
| ᠲᠤᠯᠠ | In IM, also tʊla: (тулаа). (回去) (Back) |
| ᠬᠠᠩᠬᠤ | In Mongolia, more normally speltᠬᠠᠨᠣᠬᠤ (xanuxu).(回去) (Back) |
Differences between IM and M:
1. Noun inflections are pronounced differently. The ending -ний is /ni:/ in M, but often /nɪ/ in IM. E.g., M: /lɔŋxni:/ = IM /lɔŋxnɪ/. Not all words are affected by this and there does not to be a clear rule.
2. The accusative is pronounced differently. In the Cyrillic script, the accusative has been standardised as g / г. In IM, the pronunciation may be i: ий or gi: гий and there may be variation between dialects. The teacher pronounced ᠴᠢᠯᠠᠭᠣ ᠵᠢas ʧʊlʊ:gi: / чулуугий (M pronunciation is ʧʊlʊ:g / чулууг).
4. The rules for linking ᠨᠢ n / нь to the preceding word also appear to be different. One teacher pronounced ᠬᠦᠵᠦᠭᠦᠦ ᠨᠢ as xuʤu:g n / хүжүүгэн, with inserted /g/. Standard M is xuʣu:n / хүзүү нь.
5. The other pronunciation differences are the usual differences between:
IM /ə/ and M /e/, very prominent in words like хэрээ (IM /xərə:/ vs M /xere:/) and дээшилсээр (IM /də:ʃilsə:r/ vs M /de:ʃilse:r/).
IM /ʤ/ and M /ʣ/, noticeable in хүзүү (IM /huʤu:/ vs /hudzu:/) and зуух (IM /ʤʊ:x/ vs M /ʤʊ:x/).
This fable ('The Wise Crow') can be found in very similar form at this site.
