||
ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠭᠣᠷᠪᠠᠨ ᠬᠦᠪᠡᠭᠦᠨ ᠵᠢᠠᠨ ᠰᠢᠯᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠨᠢ
ᠡᠷᠳᠡ ᠣᠷᠢᠳᠣ ᠵᠢᠨ ᠴᠠᠭ ᠲᠣ ᠨᠢᠭᠡ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠭᠣᠷᠪᠠᠨ ᠬᠦᠪᠡᠭᠦᠨ ᠲᠠᠢ ᠶᠣᠮ ᠪᠠᠢᠵᠡᠢ᠃
ᠡᠪᠦᠭᠡᠨ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠡᠳᠣᠷ ᠭᠣᠷᠪᠠᠨ ᠬᠦᠪᠡᠭᠦᠨ ᠵᠢᠠᠨ ᠳᠠᠭᠣᠳᠠᠨ ᠠᠪᠠᠴᠢᠷᠠᠵᠤ᠂ ᠪᠢᠯᠢᠭ᠌ ᠣᠬᠠᠭᠠᠨ ᠢ ᠨᠢ ᠲᠡᠩᠰᠡᠵᠣ᠂ ᠠᠯᠢ ᠰᠠᠴᠠᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠳᠤ ᠨᠢ ᠦᠪᠡᠷ ᠤᠨ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠰᠢᠷᠡᠭᠡ ᠪᠠᠨ ᠦᠭᠬᠦ ᠪᠡᠷ ᠰᠢᠢᠳᠦᠭᠰᠡᠨ ᠭᠡᠨᠡ᠃ ᠲᠡᠭᠡᠭᠡᠳ ᠣᠣᠭᠠᠨ ᠬᠦᠪᠡᠭᠦᠨ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ:
《ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠬᠢ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠠᠮᠲᠠᠲᠠᠢ ᠨᠢ ᠰᠢᠬᠡᠷ᠂ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠲᠠᠷᠭᠣᠨ ᠨᠢ ᠭᠠᠬᠠᠢ᠂ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠨᠢ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠶᠣᠮ》ᠭᠡᠵᠡᠢ᠃ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠬᠣᠶᠠᠳᠣᠭᠠᠷ ᠬᠦᠦ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ ᠠᠰᠠᠭᠣᠭᠰᠠᠨ ᠳᠤ ᠬᠣᠶᠠᠳᠣᠭᠠᠷ ᠬᠦᠦ ᠨᠢ᠄
《ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠠᠮᠲᠠᠲᠠᠢ ᠨᠢ ᠪᠠᠯ᠂ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠲᠠᠷᠭᠣᠨ ᠨᠢ ᠵᠠᠭᠠᠨ᠂ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠨᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ》ᠭᠡᠵᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠣᠯᠪᠡ᠃ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠣᠳᠬᠣᠨ ᠬᠦᠦ ᠡᠵᠡ ᠪᠠᠨ ᠠᠰᠠᠭᠣᠭᠰᠠᠨ ᠳᠤ ᠣᠳᠬᠣᠨ ᠬᠦᠦ ᠨᠢ᠄
《ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠠᠮᠲᠠᠲᠠᠢ ᠵᠦᠢᠯ ᠪᠣᠯ ᠲᠠᠪᠣᠰᠣ ᠮᠦᠨ᠂ ᠲᠡᠷᠡ ᠬᠣᠭᠣᠯᠠ ᠪᠦᠭᠦᠨ ᠳᠤ ᠠᠮᠲᠠ ᠨᠡᠮᠡᠳᠡᠭ᠃ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠲᠠᠷᠭᠣᠨ ᠶᠠᠭᠤᠮᠠ ᠪᠣᠯ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠶᠣᠮ᠂ ᠳᠡᠬᠡᠷᠠ ᠨᠢ ᠶᠠᠭᠣ ᠪᠦᠬᠦᠨ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ᠃ ᠬᠠᠮᠣᠭ ᠤᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠵᠦᠢᠯ ᠪᠣᠯ ᠨᠣᠮ ᠮᠦᠨ᠂ ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠲᠡᠭᠡᠷᠠ ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ ᠵᠢᠨ ᠪᠦᠭᠦ ᠣᠴᠢᠷ ᠢ ᠳᠡᠮᠳᠡᠭ᠍ᠯᠡᠵᠦ ᠪᠠᠢᠳᠠᠭ!》ᠭᠡᠰᠡᠨ ᠳᠤ ᠡᠴᠢᠭᠡ ᠨᠢ ᠳᠣᠯᠣᠭᠠᠢ ᠳᠣᠬᠢᠨ ᠵᠦᠪᠰᠢᠶᠠᠷᠡᠭᠡᠳ ᠨᠣᠶᠠᠨ ᠰᠢᠷᠡᠭᠡ ᠪᠠᠨ ᠣᠳᠬᠣᠨ ᠬᠦᠪᠡᠭᠦᠨ ᠳᠤ ᠪᠠᠨ ᠦᠭᠭᠦᠭᠰᠡᠨ ᠭᠡᠨᠡ᠃⤵︎
nɔjɪn gʊrbǎn xobu:nə: ʃalǎgsǎn n
ərt ʊrdi:n ʧagt nəg nɔjɪn gʊrbǎn xobu:ntei bæ:ʤe:
obgǒn nɔjɪn nəgən odǒr gʊrbǎn xobu:nə̌n dʊ:dǎn abʧrǎʤ, bilə̌g ʊxa:ni: n təŋsə̌ʤ, æl səʧin mərgə̌nd n o:ri:n nɔjɪn ʃirə:gə̌n ogǒxo:r ʃi:dsə̌n gənə: təgə:d ʊ:gǎn xobu:nə:sə̌n
"dəlxi: də:r xamgi:n amttæ:, xamgi:n targǎn, xamgi:n mərgə̌n ʤuil ju: bʊɪ" gəʤ asʊ:sǎnd ʊ:gǎn xobu:n n
"dəlxi: də:rə̌x xamgi:n amttæ: n ʃixə̌r, xamgi:n targǎn n gaxæ:, xamgi:n mərgə̌n n nɔjɪn jum" gəʤe: nɔjɪn xɔjɪrdʊga:r xu:gə:sə̌n asʊ:sǎnd xɔjɪrdʊga:r xu: n
"xamgi:n amttæ: n bal, xamgi:n targǎn n ʤa:n, xamgi:n mərgə̌n n xa:n" gəʤ xærɪʊlǎb nɔjɪn ɔtgɔ̌n xu:gə:sə̌n asʊsǎnd ɔtgɔ̌n xu: n
"xamgi:n amttæ: ʤuil bɔl dabs mon, tər xɔ:l buxə̌n amt nəmdə̌g xamgi:n targǎn jum bɔl dəlxi: jum, də:r n ju buxə̌n bæ:dǎg xamgi:n mərgə̌n ʤuil bɔl nɔm mon, tu:n də:r dəlxi:n bux ʊʧɪri: təmdə̌glə̌ʤ bæ:dǎg" gəsə̌nd əʧig n tɔlgœ: dœxin ʤobso:ro:d nɔjɪn ʃirə:gə̌n ɔtgɔ̌n xobu:ndə̌n ogsǒn gənə:
Ноён гурван хөвгүүнээ шалгасан нь
Эрт урьдын цагт нэг ноён гурван хөвгүүнтэй юм байжээ.
Өвгөн ноён нэгэн өдөр гурван хөвгүүнээ дуудан авчраж, билиг ухааныг нь тэнсэж, аль сэцэн мэргэнд нь өөрийн ноён ширээгээ өгөхөөр шийдсэн гэнэ ээ. Тэгээд, ууган хөвгүүнээсээ:
"Дэлхий дээр хамгийн амттай, хамгийн тарган, хамгийн мэргэн зүйл юу бэ?" гэвч асуусанд, ууган хөвгүүн нь:
"Дэлхий дээрх хамгийн амттай нь шихэр, хамгийн тарган нь гахай, хамгийн мэргэн нь ноён юм" гэжээ. Ноён хоёрдугаар хүүгээсээ асуусанд хоёрдугаар хүү нь:
"Хамгийн амттай нь бал, хамгийн тарган нь заан, хамгийн мэргэн нь хаан" гэж хариулав. Ноён отгон хүүгээсээ асуусаннд отгон хүү нь:
"Хамгийн амттай зүйл бол давс мөн, тэр хоол бүхэнд амт нэмдэг. Хамгийн тарган юу бол дэлхий юм, дээр нь юу бүхэн байдаг. Хамгийн мэргэн зүйл бол ном мөн, түүн дээр дэлхийн бүх учрыг тэмдэглэж байдаг!" гэсэнд эцэг нь толгой дохин зөвшөөрөөд ноён ширээгээ отгон хөвгүүндээ өгсөн гэнэ ээ.
| ᠨᠣᠶᠠᠨ (noyаn) |
nɔjɪn ноён 【high official】 【官僚, 官员】 |
| ᠬᠥᠪᠡᠭᠦᠨ (xöbegün) |
xobu:n ~ xobgu:n хөвуун ~ хөвгүүн 【son, boy】 【儿子, 男儿 (书)】 |
| ᠰᠢᠯᠭᠠᠬᠤ (silɣaxu) |
ʃɪlgǎx шалгах 【to test, examine】 【考】 |
| ᠤᠷᠢᠳᠤ ᠵᠢᠨ (uridu yin) |
ʊrdi:n урьдын 【before, previous】 【前边】 |
| ᠡᠪᠦᠭᠡᠨ (ebügen) |
obgǒn өвгөн 【old】 【老】 |
| ᠡᠳᠦᠷ (edür) |
odǒr өдөр 【day】 【日, 天】 |
| ᠳᠠᠭᠤᠳᠠᠬᠤ (daɣudaxu) |
dʊ:dǎx дуудах 【to call】 【叫, 喊】 |
| ᠠᠪᠴᠢᠷᠠᠬᠤ (abčiraxu) |
abʧrǎx авчрах 【to bring back】 【拿来, 取来, 带来】 |
| ᠪᠢᠯᠢᠭ᠌ ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ (bilig uxaɣan) |
bilə̌g ʊxa:n билиг ухаан 【intelligence, understanding】【理智, 智慧】 |
| ᠲᠡᠩᠰᠡᠬᠦ (tengsexü) |
təŋsə̌x тэнсэх 【to test, try to find out】【试探, 测试】 |
| ᠰᠠᠴᠠᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ (sečen mergen) |
səʧin mərgə̌n сэцэн мэргэн (注)(Note) 【intelligent, clever, wise】 【英明的, 聪慧的】 |
| ᠥᠪᠡᠷ (öber) |
o:r өөр 【one's own】【自己】 |
| ᠰᠢᠷᠡᠭᠡ (sirege) |
ʃirə: ширээ 【table】 【桌子】 |
| ᠰᠢᠢᠳᠬᠦ (siidxü) |
ʃi:də̌x шийдэх 【to decide】 【决定】 |
| ᠤᠤᠭᠠᠨ ᠬᠥᠪᠡᠭᠦᠨ (uuɣan xöbegün) |
ʊ:gǎn xobu:n ~ xobgu:n ууган хөвүүн ~ хөвгүүн 【eldest son】 【长子】 |
| ᠳᠡᠯᠡᠬᠡᠢ (delexei) |
dəlxi: дэлхий 【world】 【世界】 |
| ᠳᠡᠭᠡᠷᠡ (deger-e) |
də:r дээр 【in, on】 【上, 上边】 |
| ᠬᠠᠮᠤᠭ ᠦᠨ (xamuɣ un) |
xamgi:n хамгийн 【most】 【最】 |
| ᠠᠮᠲᠠᠲᠠᠢ (amtatai) |
amttæ: амттай 【tasty】 【美味的, 可口的】 |
| ᠲᠠᠷᠭᠤᠨ (tarɣun) |
targǎn тарган 【fat】 【肥的, 胖的】 |
| ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ (mergen) |
mərgə̌n мэргэн 【wise】 【聪明的, 聪慧的】 |
| ᠵᠦᠢᠯ (ǰüil) |
ʤuil зүйл 【kind, sort, category】 【种, 种类】 |
| ᠶᠠᠭᠤ (yaɣu) |
ju: юу 【what】 【什么】 |
| ᠠᠰᠠᠭᠤᠬᠤ (asaɣuxu) |
asʊ:x асуух 【to ask】 【问】 |
| ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠬᠢ (degerexi) |
də:rə̌x дээрх 【...which is on...】 【上面的, 以上的】 |
| ᠰᠢᠬᠢᠷ (sixir) |
ʃixə̌r шихэр (注)(Note) 【sugar】 【糖】 |
| ᠭᠠᠬᠠᠢ (ɣaxai) |
gaxæ: гахай 【pig】 【猪】 |
| ᠶᠤᠮ (yum) |
jum юм 【it is so (particle of confirmation)】 【是】 |
| ᠬᠣᠶᠠᠳᠤᠭᠠᠷ ᠬᠦᠦ (xoyaduɣar xüü) |
xɔjɪrdʊga:r xu: хоёрдугаар хүү 【second son】 【第二个儿子】 |
| ᠪᠠᠯ (bal) |
bal бал 【honey】 【蜜】 |
| ᠵᠠᠭᠠᠨ (ǰaɣan) |
ʤa:n заан 【elephant】 【大象】 |
| ᠬᠠᠭᠠᠨ (xaɣan) |
xa:n хаан 【khan】 【可汗, 皇帝】 |
| ᠬᠠᠷᠢᠭᠤᠯᠬᠤ (xariɣulxu) |
xærɪʊlǎx хариулах 【to answer】 【答, 回答】 |
| ᠣᠳᠬᠣᠨ ᠬᠦᠦ (odxon xüü) |
ɔtgɔ̌n xu: отгон хүү 【youngest son】 【最小的儿子】 |
| ᠳᠠᠪᠤᠰᠤ (dabusu) |
dabs давс 【salt】 【盐】 |
| ᠬᠣᠭᠣᠯᠠ (xoɣola) |
xɔ:l хоол 【food, meal】 【饭, 餐】 |
| ᠪᠦᠬᠦᠨ (büxün ~ bǒxön) |
buxə̌n ~ boxǒn бүхэн 【all】 【全, 全部, 全体】 |
| ᠨᠡᠮᠡᠬᠦ (nemexü) |
nəmə̌x нэмэх 【to add to, increase】 【增, 加, 添, 增加】 |
| ᠶᠠᠭᠤᠮᠠ (yaɣum-a) |
jum юм 【thing】 【东西, 物】 |
| ᠨᠣᠮ (nom) |
nɔm ном 【book】 【书】 |
| ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠳᠡᠭᠡᠷᠠ (tegün deger-e) |
tu:n də:r түүн дээр 【on it】 【在其上边】 |
| ᠪᠦᠬᠦ (büxü ~ böxö) |
bux ~ box бүх 【all, whole】 【全, 总, 全体】 |
| ᠤᠴᠢᠷ (učir) |
ʊʧɪr учир (注)(Note) 【matter, affair, thing】 【事情】 |
| ᠲᠡᠮᠳᠡᠭᠯᠡᠬᠦ (temdeglexü) |
təmdə̌glə̌x тэмдэглэх 【to note down】 【记, 记录】 |
| ᠡᠴᠢᠭᠡ (ečige) |
əʧig эцэг 【father】 【父, 父亲】 |
| ᠲᠣᠯᠣᠭᠠᠢ (toloɣai) |
tɔlgœ: толгой 【head】 【头】 |
| ᠳᠣᠬᠢᠬᠤ (doxixu) |
dœxɪx дохих 【to nod】 【点(头)】 |
| ᠵᠥᠪᠰᠢᠶᠡᠷᠡᠬᠦ (ǰöbsiyerexü) |
ʤobʃo:rǒx зөвшөөрөх 【to approve, consent, permit】 【准许, 许可, 允许, 同意, 答应】 |
| ᠰᠡᠴᠡᠨ | Сэчэн is normally ᠴᠡᠴᠡᠨ цэцэн in Mongolia. (回去) (Back) |
| ᠰᠢᠬᠢᠷ | Шихэр is normally pronounced чихэр in Mongolia. (回去) (Back) |
| ᠤᠴᠢᠷ | In IM, ᠤᠴᠢᠷ ʊʧɪr / учир is used as an equivalent of Chinese 事 shì or 事情 shìqing, 'a matter to attend to'. In M it appears to be mainly used in the meaning 'reason, cause, meaning'. (回去) (Back) |
Pronunciation differences continue to make themselves apparent.
1. ᠬᠦᠦ ᠡᠴᠡ ᠪᠠᠨ is pronounced xu:gə:sə̌n as opposed to хүүгээсээ in Mongolia.
2. Rather surprisingly, ᠬᠦᠦ ᠨᠢ was pronounced xu:gə̌n by the teacher where хүү нь is normal in Mongolia.
