||
ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠮᠦᠰᠦ ᠪᠡᠷ ᠬᠡᠥᠬᠡᠳ ᠵᠢᠠᠨ ᠰᠣᠷᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠨᠢ
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠦᠨ ᠡᠷᠳᠡ ᠲᠠᠭᠡᠳᠦ ᠦᠶᠡ ᠳᠤ ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠭᠡᠳᠡᠭ ᠨᠡᠷᠠ ᠲᠠᠢ ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠪᠦᠰᠡᠭᠦᠢ ᠪᠠᠢᠵᠡᠢ᠃ ᠲᠡᠷᠡ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠬᠦᠦ ᠲᠠᠢ᠃ ᠬᠡᠦᠬᠡᠳ ᠨᠢ ᠬᠣᠭᠣᠷᠣᠨᠳᠣ ᠪᠠᠨ ᠳᠠᠭᠠᠷᠠᠯᠴᠠᠬᠤ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠠᠢᠨ ᠪᠠᠢᠨ ᠬᠡᠷᠡᠬᠦᠯ ᠵᠠᠭᠣᠷᠠᠭᠠᠨ ᠪᠣᠯᠳᠠᠭ ᠪᠠᠢᠵᠡᠢ᠃
ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ ᠬᠡᠦᠬᠡᠳ ᠵᠢᠠᠨ ᠬᠡᠷᠬᠢᠨ ᠡᠶᠠᠳᠡᠭᠦᠯᠬᠦ ᠪᠠᠯᠠ? ᠭᠡᠵᠦ ᠪᠣᠳᠣᠭᠰᠠᠭᠠᠷ ᠨᠢᠭᠡ ᠠᠷᠭᠠ ᠣᠯᠪᠡ᠃
ᠬᠠᠪᠣᠷ ᠦᠨ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠡᠳᠦᠷ ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ ᠬᠣᠨᠢᠨ ᠦ ᠮᠢᠬᠠ ᠴᠢᠨᠠᠵᠤ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠬᠦᠦ ᠳᠤ ᠪᠡᠨ ᠢᠳᠡᠬᠦᠯᠦᠬᠡᠦᠨ᠂ ᠲᠠᠷᠠᠭᠠ ᠨᠢ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠪᠦᠷᠢ ᠳᠤ ᠨᠢᠵᠡᠭᠡᠦᠨ ᠮᠦᠰᠦ ᠦᠭᠴᠦ 《ᠬᠣᠭᠣᠯ》 ᠭᠡᠰᠡᠨ ᠳᠤ ᠪᠦᠬᠦᠳᠡᠭᠡᠷ ᠴᠦᠮ 《ᠲᠠᠰ ᠲᠠᠰ》 ᠬᠡᠳᠡᠯᠠ ᠬᠣᠭᠣᠯᠵᠣ ᠬᠠᠶᠠᠪᠠ᠃ ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ ᠲᠡᠬᠢᠨ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠮᠦᠰᠦ ᠵᠢ ᠨᠠᠢᠯᠠᠬᠦᠯᠵᠦ ᠪᠣᠭᠣᠭᠠᠳ 《ᠬᠣᠭᠣᠯ》ᠭᠡᠵᠦ ᠦᠭᠭᠦᠭᠰᠡᠨ ᠳᠤ ᠠᠬᠠ ᠲᠡᠬᠦᠦ ᠲᠠᠪᠣᠭᠣᠯᠠ ᠮᠣᠬᠣᠳᠠᠯᠠ ᠣᠷᠣᠯᠳᠣᠭᠠᠳ ᠭᠡᠨ ᠨᠢ ᠴᠣ ᠬᠣᠭᠣᠯᠵᠶ ᠴᠢᠲᠠᠭᠰᠠᠨ ᠦᠭᠡᠢ᠃ ᠡᠬᠦᠨ ᠳᠤ ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ᠄ 《ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠬᠡᠦᠬᠡᠳ ᠮᠢᠨᠢ᠂ ᠲᠠ ᠨᠠᠷ ᠮᠢᠨᠣ ᠨᠢᠭᠡ ᠯᠠ ᠬᠡᠪᠡᠯᠢ ᠡᠴᠡ ᠲᠦᠷᠦᠭᠰᠡᠨ ᠪᠢᠰᠢ ᠤᠤ? ᠲᠠ ᠨᠡᠷ ᠬᠡᠷᠪᠡ ᠬᠠᠷᠢᠯᠴᠠᠨ ᠲᠠᠢᠰᠣᠩᠨᠠᠵᠤ ᠭᠠᠬᠴᠠ ᠭᠠᠬᠴᠠ ᠪᠡᠷ ᠰᠠᠯᠪᠡᠯ᠂ ᠶᠠᠭ ᠰᠡᠶ᠋ᠢᠬᠢ ᠨᠢᠵᠡᠬᠡᠳ ᠮᠦᠰᠦ ᠰᠢᠭ᠌ ᠬᠡᠨ ᠴᠣ ᠪᠦᠷ ᠬᠢᠯᠪᠡᠷᠬᠠᠨ ᠲᠠᠢᠯᠣᠭᠳᠡᠬᠦ ᠪᠣᠯᠣᠨᠠ᠃ ᠬᠡᠷᠪᠡ ᠬᠠᠷᠢᠯᠴᠠᠨ ᠲᠣᠰᠠᠯᠠᠯᠴᠠᠵᠤ ᠡᠪ ᠨᠢᠭᠡᠳᠡᠢ ᠶᠠᠪᠣᠪᠠᠯ᠂ ᠡᠨᠡ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠮᠦᠰᠦ ᠮᠠᠳᠣ ᠭᠡᠨ ᠳᠤ ᠴᠣ ᠢᠯᠠᠭᠳᠠᠬᠤ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠠᠳᠣ ᠪᠡᠬᠢ ᠪᠣᠯᠵᠣ ᠴᠢᠳᠠᠨᠠ!》 ᠭᠡᠵᠦ ᠰᠣᠷᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠨᠠ᠃
(词汇 2)(Vocab 2)ᠲᠡᠭᠦᠨ ᠡᠴᠡ ᠬᠣᠢᠰᠢ ᠠᠯᠣᠩᠭᠣᠣᠠ ᠡᠬᠡ ᠵᠢᠨ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠬᠦᠬᠡᠳ ᠲᠠᠪᠣᠨ ᠮᠦᠰᠦ ᠰᠢᠭ᠌ ᠪᠠᠳᠣ ᠪᠦᠯᠬᠦᠮ ᠲᠠᠢ ᠬᠠᠷᠢᠯᠴᠠᠨ ᠲᠣᠰᠠᠯᠠᠯᠴᠠᠵᠤ ᠡᠶᠠ ᠨᠢᠭᠡᠳᠡᠢ ᠶᠠᠪᠣᠭᠰᠠᠨ ᠡᠴᠡ ᠰᠦᠷ ᠬᠦᠴᠦ ᠨᠢ ᠮᠠᠰᠢ ᠲᠦᠷᠭᠡᠨ ᠬᠦᠭᠵᠢᠨ ᠮᠠᠨᠳᠣᠵᠣ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠦᠨ ᠦᠨᠳᠣᠷᠯᠢᠭ᠌ ᠲᠡᠬᠡᠷᠡᠬᠢ ᠳᠠᠷᠠᠬᠠᠢ ᠪᠣᠳᠠᠷᠬᠠᠢ ᠣᠪᠣᠭ ᠠᠢᠮᠠᠭ ᠣ᠋ᠣᠨ ᠢ ᠨᠢᠭᠡᠳᠬᠡᠬᠡᠳ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠦᠨᠳᠦᠰᠦᠲᠡᠨ ᠦ ᠬᠦᠴᠦᠷᠬᠡᠭᠵᠢᠨ ᠮᠠᠨᠳᠣᠬᠣ ᠳᠤ ᠪᠠᠲᠣ ᠪᠡᠬᠢ ᠰᠠᠭᠣᠷᠢ ᠲᠠᠯᠪᠢᠵᠦ ᠦᠭᠴᠡᠢ᠃⤵
alʊŋgʊa əx tabʊ̌n moso:r xu:xə̌də:n sʊrǎgsǎn n
mɔŋgɔ̌li:n ərt də:d ujd alʊŋgʊa gədə̌g nərtəi səʧin mərgə̌n busgui bæ:ʤæ: tər tabʊ̌n xu: təi xu:xə̌di:n xɔ:rɔ̌ndɔ:n ta:rǎlʧǎxgui bæ:n bæ:n xəru:l ʤʊ:ra:n bɔldɔ̌g bæ:ʤæ:.
alʊŋgʊa əx xu:xədə:n xərxə̌n əjə̌du:lə̌x bilæ:? gəʤ bɔdsa:r nəg arǎg ɔlɔ̌b
xabri:n nəgə̌n odǒr alʊŋgʊa əx xonni: max ʧanǎʤ tabʊ̌n xu:d idu:lə:d, dara: n xun burd niʤgə:d mos ogʧ "xʊgǎl" gəsə̌nd bugdə:r ʧom "tas tas" gətə̌l xʊglǎʤ xajɪb alʊŋgʊa əx dæxɪn tabǎn mosi: ni:lu:lʤ bɔ:gɔ:d 'xʊgǎl' gəʤ ogsǒnd ax du: tabʊ:la: mɔxdɔ̌l ɔrɔ̌ldɔ:d xən n ʧ xʊgǎlʤ ʧadsɪngui u:nd alʊŋgʊa əx 'tabǎn xu:xə̌d min, ta nar mini: nəg l xəbə̌lə:s torsǒn biʃ u:? ta nar xərə̌b xærɪlʧǎn dæ:sǎgnǎʤ ganʧ ganʧa:r salbǎl, jag sajx niʤgə:d mos ʃig xən ʧ bur xɪlbǎrxǎn di:ldə̌x bɔlɔ̌l xərə̌b xærɪlʧɪn tʊsǎlʧǎʤ əb nəgte: jabbǎl, ən tabǎn mos mət xənd ʧ ɪlǎgdǎxgui bat bəx bɔlʤ ʧadɪn!' gəʤ sʊrǎgsǎn bæ:n
tu:nə:s xœʃ alʊŋgʊa əxi:n tabǎn xu:xə̌b tabǎn mos ʃig bat bulgə̌mtei xærɪlʧɪn tʊsǎlʧǎʤ əj nəgtə: jabsǎna:s sur xuʧ n maʃ turgə̌n xogʤin mandǎʤ mɔŋgɔ̌li:n ondǒrlǒg də:rx tarxæ: bʊtǎrxæ: ɔbɔ̌g æ:mǎgʊ:d nəgtgə:d mɔŋgɔ̌l undə̌stni: xuʧirxəgʤin mandǎxǎd bat bəx sʊɪr tæbɪʤ ogʧe:
Алунгуа эх таван мөсөөр хүүхдээ сургасан нь
Монголын эрт дээд үед Алунгуа гэдэг нэртэй цэцэн мэргэн бүсгүй байжээ. Тэр таван хүүтэй. Хүүхэд нь хоорондоо тааралцахгүй байн байн хэрүүл зуураан болдог байжээ.
Алунгуа эх хүүхдээ хэрхэн эедүүлэх билээ? гэж бодсаар нэг арга олов.
Хаврын нэгэн өдөр Алунгуа эх хонины мах чанаж таван хүүдээ идүүлээд, дараа нь хүн бүрт нижгээд мөс өгч 'хyгaл' гэсэнд бүгдээр цөм 'тас тас' гэтэл хугалж хаяв. Алунгуа эх дахин таван мөсыг нийлүүлж боогоод 'хугал' гэж өгсөнд ах дүү тавуул мохтол оролдоод хэн нь ч хугалж чадсангүй. Үүнд Алунгуа эх: 'Таван хүүхэд минь, та нар миний нэг л хэвлээс төрсөн биш үү? Та нар хэрэв харилцан дайсагнаж ганц ганцаар салбал, яг сайхи нижгээд мөс шиг хэн ч бүр хялбархан дийлэгдэх болно. Хэрэв харилцан туслалцаж эв нэгтэй яавбал, энэ таван мөс мэт хэнд ч ялагдахгүй бат бэх болж чадна!' гэж сургасан байна.
Түүнээс хойш Алунгуа эхийн таван хүүхэд таван мөс шиг бат бүлгэмтэй харилцан туслалцаж эе нэгтэй явсанаас сүр хүч нь маш түргэн хөгжин мандаж монголын өндөрлэг дээрх тархай бутархай овог аймгуудыг нэгтгээд Монгол үндэстний хүчирхэгжин мандахад бат бэх суурь тавьж өгчээ.
| (词汇 1)(Vocab 1) | (回文章)(Back to passage) |
| ᠠᠯᠤᠩᠭᠤᠤᠠ | alʊŋgʊa Алунгуа ~ Алунгоо (注)(Note) 【Alungua】【阿阑豁阿】 |
| ᠮᠥᠰᠦ | mos мөс (注)(Note) 【arrow】【箭】 |
| ᠰᠤᠷᠭᠠᠬᠤ (surɣaxu) |
sʊrgǎx сургах 【to teach】【教】【教える】 |
| ᠰᠠᠴᠠᠨ ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ (sečen mergen) |
səʧin mərgə̌n сэцэн мэргэн (注)(Note) 【intelligent, clever, wise】 【英明的, 聪慧的】 |
| ᠪᠦᠰᠡᠭᠦᠢ (büsegüi ~ bösegüi) |
busgui ~ bosgui бүсгүй 【woman】【女人, 女子, 妇女】【女性】 |
| ᠲᠠᠭᠠᠷᠠᠬᠤ (taɣaraxu) |
ta:rǎx таарах 【to get along】【和睦相处, 感情投合】【仲良がいい】 |
| ᠲᠠᠭᠠᠷᠠᠯᠴᠠᠬᠤ (taɣaralčaxu) |
ta:rǎlʧǎx тааралцах 【to get along together】【互相和睦, 合得来】【お互いに仲良がいい】 |
| ᠪᠠᠢᠨ ᠪᠠᠢᠨ (bain bain) |
bæ:n bæ:n байн байн 【constantly】【常常, 屡屡, 频频】【繰り返し】 |
| ᠬᠡᠷᠡᠭᠦᠯ ᠵᠠᠭᠤᠷᠠᠭᠠᠨ (xeregül ǰaɣuraɣan) |
xəru:l ʤʊ:ra:n хэрүүл зуураан (注)(Note) 【quarrel】【吵架】【けんか】 |
| ᠬᠡᠷᠬᠢᠨ (xerxin) |
xərxə̌n хэрхэн 【how】【怎么】【どうやって】 |
| ᠡᠶᠡᠳᠡᠭᠦᠯᠬᠦ (eyedegülxü) |
əjədu:lə̌x эедүүлэх 【(causative ofᠡᠶᠡᠳᠡᠬᠦ)↓, to cause to soften, lighten, become harmonious】【(ᠡᠶᠡᠳᠡᠬᠦ的被动态)↓, 松懈, 松劲, 随和】【柔らかくなる, 人に会わせるの使役】 |
| ᠡᠶᠡᠳᠡᠬᠦ (eyedexü) |
əjədə̌x эедэх 【be harmonious】【和好, 讲和】【柔らかくなる】 |
| ᠬᠠᠪᠤᠷ (xabur) |
xabǎr хавар 【spring】【春天】 |
| ᠴᠢᠨᠠᠬᠤ (činaxu) |
ʧanɪx чанах 【to boil, stew】【煮, 炖】【沸かす, 煮る】 |
| ᠢᠳᠡᠭᠦᠯᠡᠬᠦ (idegülexü) |
idu:lə̌x идүүлүх 【(causative ofᠢᠳᠡᠬᠦ)↓, to feed】【让吃 (使动态)】【食べさせる (使役)】 |
| ᠢᠳᠡᠬᠦ (idexü) |
idə̌x идэх 【to eat】【吃】【食べる】 |
| ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠪᠦᠷᠢ ᠲᠦ (xömün ~ xömün büri tü) |
xun burt хүн бүрт 【to everyone】【向每个人】【人ごとに】 |
| ᠨᠢᠵᠡᠭᠡᠳ (niǰeged) |
niʤə:d нижгээд 【each】【每一个人】【一人ずつ, 一個ずつ】 |
| ᠬᠤᠭᠤᠯᠬᠤ (xuɣulxu) |
xʊglǎx хугалах 【to break, snap】【折断, 弄断】【壊す, 二つに割る】 |
| ᠪᠦᠬᠦᠳᠡᠭᠡᠷ ᠴᠦᠮ (bügüdeger ~ bögödeger čöm) |
bugdə:r ʧom бүгдээр цөм 【all, without exception, entirely】【全部, 全体】【皆で, 全部で】 |
| ᠬᠤᠭᠤᠯᠵᠣ ᠬᠠᠶᠠᠬᠤ (xuɣulǰu xayaxu) |
xʊgǎlʤ xajɪx хугалж хаях 【to snap + throw away】【折断+扔掉】【割る+捨てる】 |
| ᠨᠡᠢᠯᠡᠭᠦᠯᠬᠦ (neilegülxü) |
ni:lu:lə̌x нийлүүлэх 【(causative ofᠨᠡᠢᠯᠡᠬᠦ)↓, to cause to join, unite, connect】【让符合, 适合, 联合, 团结, 会合, 融洽, 结合, 一致】【結合させる, 組み合わせる, 一致させる, 符合させる, 合弁する, 調和させる】 |
| ᠨᠡᠢᠯᠡᠬᠦ (neilexü) |
ni:lə̌x нийлэх 【to join, connect】【合, 合起, 合并】【結合させる, 組み合わせる, 一致させる, 符合させる, 合弁する, 調和させる】 |
| ᠪᠣᠭᠣᠬᠤ (boɣoxu) |
bɔ:x боох 【to bind, wrap, tie, bundle】【包裹, 扎, 捆, 卷】【しばる, 包む, 束ねる】 |
| ᠮᠣᠬᠣᠬᠤ (moxoxu) |
mɔxɔ̌x мохох (注)(Note) 【to deaden, become dull】【灰心, 泄气, 愚钝起来】【気が抜ける, 弱まる】 |
| ᠣᠷᠣᠯᠳᠣᠬᠤ (oroldoxu) |
ɔrɔ̌ldɔ̌x оролдох 【to endeavour, attempt, try】【努力, 设法, 尝试】【勤める, 努力する, 試みる】 |
| ᠬᠡᠪᠡᠯᠢ (xebeli) |
xəbə̌l хэвэл 【belly, womb】【腹部, 子宫】【腹部, 子宮】 |
| ᠲᠥᠷᠥᠬᠦ (töröxü) |
torǒx төрөх 【to be born】【出生】【生まれる, 誕生する】 |
| ᠬᠡᠷᠪᠡ (xerbe) |
xərbə: ~ xərə̌b хэрэв ~ хэрвээ 【if】【假如, 如果, 要是】【もし〜なら】 |
| ᠬᠠᠷᠢᠯᠴᠠᠨ (xarilčan) |
xærɪlʧɪn харилцан 【mutually】【互相】【お互いに】 |
| ᠳᠠᠢᠰᠤᠩᠨᠠᠬᠤ (daisungnaxu) |
dæ:sǎgnǎx дайсагнах 【to be hostile】【敌视】【敵意を持つ】 |
| ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠭᠠᠭᠴᠠ ᠪᠠᠷ (ɣaɣča ɣaɣča bar) |
ganʧ ganʧa:r ~ gagʧ gagʧa:r ганц ганцаар 【alone, by oneself】【独自地, 独自一人地】【一人で】 |
| ᠰᠠᠯᠬᠤ (salxu) |
salǎx салах 【to separate, part, branch off】【分开, 分散, 脱离】【分かれる, 離れる】 |
| ᠰᠠᠶ᠋ᠢᠬᠢ (sayixi) |
sæ:x сайхи 【just now】【刚才】【さっき】 |
| ᠨᠢᠵᠡᠭᠡᠳ (niǰeged) |
niʤgə:d нижгээд 【each one】【各一个, 每人一个】【一つずつ】 |
| ᠬᠢᠯᠪᠠᠷᠬᠠᠨ (xilbarxan) |
xɪlbǎrxǎn хялбархан 【easily, simply】【稍容易地, 稍简单地】【容易に, 簡単に】 |
| ᠳᠡᠢᠯᠦᠭᠳᠡᠬᠦ (deilügdexü) |
di:lə̌gdə̌x дийлэгдэх 【(passive of ᠳᠡᠢᠯᠬᠦ)↓, to be defeated】【(ᠳᠡᠢᠯᠬᠦ的被动态)↓,被克服】【征服される, 負ける】 |
| ᠳᠡᠢᠯᠬᠦ (deilxü) |
di:lə̌x дийлэх 【to defeat】【胜, 赢】【勝つ, 勝利する】 |
| ᠲᠤᠰᠠᠯᠠᠯᠴᠠᠬᠤ (tusalčaxu) |
tʊsǎlʧǎx туслалцах 【to help each other】【互相帮助】【助け合う】 |
| ᠲᠤᠰᠠᠯᠠᠬᠤ (tusalaxu) |
tʊslǎx туслах 【to help】【帮助】【助ける】 |
| ᠡᠪ (eb) |
əb эв 【agreement, harmony】【一致, 协调】【調和, 和合, 平和】 |
| ᠢᠯᠠᠭᠳᠠᠬᠤ (ilaɣdaxu) |
ɪlǎgdǎx ялагдах 【to be defeated】【被克服】【征服される, 負ける】 |
| ᠢᠯᠠᠬᠤ (ilaxu) |
ɪlǎx ялах 【to win】【胜, 赢】【勝つ, 勝利する】 |
| ᠪᠠᠲᠣ ᠪᠡᠬᠢ (batu bexi) |
bat bəx бат бэх 【solid】【牢固, 坚固】【強固な, 不動な】 |
| (词汇 2)(Vocab 2) | (回文章)(Back to passage) |
| ᠪᠠᠲᠣ ᠪᠦᠯᠬᠦᠮ ᠲᠡᠢ (batu bülxüm tei ~ batu bölxöm tei) |
bat bulxə̌m təi ~ bat bolxǒm təi бат бүлгэмтэй 【with strong solidarity】【以强烈的团结】【断固な団結を以て】 |
| ᠡᠶᠡ (ey-e) |
əj эе 【peace, amity】【和睦, 亲睦】【平和, 友好】 |
| ᠨᠢᠭᠡᠲᠡᠢ (nigetei) |
nəgtə: нэгтэй 【together】【一起, 一块】【一緒に】 |
| ᠰᠦᠷ ᠬᠦᠴᠦ (sür xüči) |
sur xuʧ сүр хүч 【power and might】【潜力, 实力】【威力, 勢力】 |
| ᠲᠦᠷᠭᠡᠨ (türgen) |
turgə̌n түргэн 【rapid】【快的, 迅速的】【速い, 敏速】 |
| ᠬᠥᠭᠵᠢᠬᠦ (xögǰixü) |
xogʤix хөгжих 【to develop, prosper】【发展, 发达】【発達する, 繁栄する】 |
| ᠮᠠᠨᠳᠠᠬᠤ (mandaxu) |
mandǎx мандах 【to rise】【上升】【昇る, 繁栄する】 |
| ᠥᠨᠳᠥᠷᠯᠢᠭ (öndörlig) |
ondǒrlǒg өндөрлэг 【height, elevation, plateau】【高地, 高处, 高原】【高地, 高台, 高原】 |
| ᠲᠠᠷᠠᠬᠠᠢ ᠪᠤᠲᠠᠷᠬᠠᠢ (taraxai butarxai) |
tarxæ: bʊtǎrxæ: тархай бутархай 【scattered, dispersed】【零散, 分散】【分散した, 四散した】 |
| ᠣᠪᠣᠭ ᠠᠢᠮᠠᠭ (oboɣ aimaɣ) |
ɔbɔ̌g æ:mǎg овог аймаг 【tribes and clans】【氏族部落】【種族, 氏族】 |
| ᠨᠢᠭᠡᠳᠬᠡᠬᠦ (nigedxexü) |
nəgtgə̌x нэгтгэх 【to unite, unify, combine】【联合, 合并, 团结, 统一】【結合させる, 団結させる, 統一する】 |
| ᠦᠨᠳᠦᠰᠦᠲᠡᠨ (ündüsüten) |
undə̌stə̌n үндэстэн 【nation, nationality, race】【民族, 部族】【国民, 民族】 |
| ᠬᠦᠴᠦᠷᠬᠡᠭᠵᠢᠬᠦ (xüčürxegǰixü) |
xuʧirxə̌gʤix хүчирхэгжих 【become stronger, grow stronger】【强起来, 强大起来】【強くなる, 強力になる】 |
| ᠰᠠᠭᠤᠷᠢ (saɣuri) |
sʊɪr суурь 【basis, foundation】【基础, 根基】【基礎, 土台】 |
| ᠲᠠᠯᠪᠢᠵᠣ ᠥᠭᠬᠦ (talbiǰu ögxü) |
tæbɪʤ ogǒx тавьж өгөх 【lay】【打】【敷く】 |
This passage has lots of content to torture the learner.
| ᠠᠯᠣᠩᠭᠤᠤᠠ | An ancestor of Genghis Khan. M sources give the name both as Алунгуа and as Алунгоо. The name can be divided into Алун (a woman's name) and гуа ('flower'). The name can also be written in two parts as ᠠᠯᠣᠨ ᠭᠣᠣᠠ. (回去) (Back) |
| ᠮᠥᠰᠦ | мөс is listed in dictionaries as meaning 'ice'. IM dictionaries list ᠮᠦᠰᠦᠨ (мөсөн) as an old word for arrow. M dictionaries list ᠮᠦᠰᠦ мөс as the place on the arrow shaft where the feathers are stuck on. In this passage мөс means 'arrow'. (回去) (Back) |
| ᠰᠡᠴᠡᠨ | Сэчэн is normally ᠴᠡᠴᠡᠨ цэцэн in Mongolia. (回去) (Back) |
| ᠵᠠᠭᠤᠷᠠᠭᠠᠨ | зуураан, more commonly written ᠵᠢᠭᠣᠷᠠᠭᠠᠨ, is part of the single expression ᠬᠡᠷᠡᠭᠦᠯᠵᠠᠭᠣᠷᠠᠭᠠᠨ хэрүүл зуураан. This term appears to be little used in Mongolia. There are quite a few expressions on the same pattern meaning 'fight, brawl, row' etc. in Mongolian usage, but apart from the very largest dictionaries, ᠬᠡᠷᠡᠭᠦᠯᠵᠠᠭᠣᠷᠠᠭᠠᠨ хэрүүл зуураан is not listed. (回去) (Back) |
| ᠮᠣᠬᠣᠲᠠᠯᠠ ᠣᠷᠣᠯᠳᠣᠭᠠᠳ | мохтол оролдоод means to 'try their hardest'. ᠣᠷᠣᠯᠳᠣᠬᠤ оролдох means 'to try' -- not to be confused with the homograph уралдах 'to compete'. ᠮᠣᠬᠣᠬᠤ
mɔxǒx мохох means 'to become blunt (of a knife), to become discouraged'; мохтол means 'until giving up in discouragement'. Here the meaning is something like 'try till they gave up'. Possibly more typical of IM usage? (回去) (Back) |
| ᠲᠠᠯᠪᠢᠵᠦ ᠥᠭᠴᠡᠢ | Тавьж өгчээ is a fixed expression. Өгчээ here does not mean 'to give' or 'to do for the benefit of someone'. Interestingly, the teacher pronounced тавьж as талвиж. This may be a regional pronuncation preserving the /l/ sound found in the spelling, or simply a spelling pronunciation. |
Points to note:
Note compound nominal expressions like ах дүү, бат бэх, бат бүлгэмтэй, тархай бутархай, compound verbal expressions like хугалж хаяв, нийлүүлж боогоод, хөгжин мэндэж, хүчирхэгжин мандахад, and compound adjectival expression like сэчэн мэргэн (M цэцэн мэргэн).
Note passive-type expressions in дийлэгдэх 'be defeated' and ялагдах 'be defeated'. The active verbs are дийлэх 'to win, defeat' and ялах 'to win, defeat' respectively.
Note causative-type expressions in эедүүлэх 'to conciliate among' and идүүлэх 'to feed', from the active verbs эедэх 'to relax, lighten, be agreeable' and идэх 'to eat'.
